Vandaag, 3 mei 2017, is het 75 jaar geleden dat de Joden in Nederland door de nazi’s verplicht werden een Jodenster te dragen.
Het is 10 mei 1940 als Nederland wordt bezet door de Duitsers. Hoewel de Nederlandse soldaten moedig probeerden de Duitse invasie op alle fronten af te slaan, waren de Duitsers te machtig. Toen de nazi’s vervolgens op 14 mei de historische binnenstad van Rotterdam platbombardeerden en dreigden dat Utrecht hetzelfde lot zou ondergaan, besloot het Nederlandse leger te capituleren.
Dit was het begin van een vijf jaren durende bezetting van Nederland, waarbij geleidelijk de zuivering van het Joodse volk werd ingevoerd. Langzaam maar zeker werden anti-Joodse maatregelen ingevoerd, om geen paniek te veroorzaken.
Het is 3 mei 1942 als alle Joden verplicht worden de Jodenster te dragen. Slechts enkele maanden daarvoor zijn de eerste Joodse mannen al weggevoerd naar Joodse werkkampen. De Jodenster betekende voor vele Joden uiteindelijk hun doodvonnis.
Bijzonder triest is het dan ook dat deze sterren in Enschede zijn geproduceerd bij de textielfabriek N.V. Nijverheid, in handen van de Joodse familie van Gelderen. Na de dood van oprichter Marc van Gelderen (1939) kwam het bedrijf in handen van zijn vier zoons. Toen de Duitsers Nederland hadden bezet, dreigde onteigening van alle Van Gelderen ondernemingen. Om dit te voorkomen namen de broers ontslag en werden niet Joodse directeuren in hun plaats benoemd. Uiteindelijk werd het bedrijf toch onder Duits beheer gesteld.
In de eerste jaren van de oorlog waren de Van Gelderen ondernemingen winstgevend, mede door de opdrachten die de Duitsers plaatsten. Eén van deze opdrachten was het produceren van meer dan 500.000 Jodensterren. (Pas in 1997 werd ontdekt dat N.V. Stoomweverij Nijverheid opdracht had gekregen. Historicus Lou de Jong had tot die tijd aangenomen dat deze sterren in het getto van het Poolse Lódz waren gefabriceerd).
Na vijf jaar bezet te zijn door de nazi’s werd Nederland stap voor stap door de geallieerden bevrijdt, waarna op 5 mei 1945 het Duitse leger eindelijk capituleerde. Na deze verschrikkelijke jaren kon de balans opgemaakt worden en bleek dat er 210.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers te betreuren waren.
Bijna de helft van deze slachtoffers waren onze Joodse medemensen. Ruim 102.000 Nederlandse Joden zijn sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers om het leven gebracht, afgevoerd en vermoord in kampen. Onder de slachtoffers ook de vier zonen Van Gelderen, allen omgebracht in de Duitse kampen.
Slechts 5000 Nederlandse Joden en Joodse vluchtelingen die tijdens de oorlog zijn weggevoerd komen na de oorlog terug.